Mreža Natura 2000, osnovni alat za zaštitu prirode
Svetski dan zaštite prirode obeležava se svake godine na 28. jul širom sveta. Na Svetski dan zaštite prirode, ljudi bi trebalo da ulože napore kako bi zaštitili zemlju i očuvali prirodne resurse. Evropska unija već 25 godina poboljšava očuvanje biodiverziteta i održavanje prirodnih resursa kroz mrežu Natura 2000.
Natura 2000 je bitan instrument politike prirode i biodiverziteta u EU koji radi na održavanju dugoročnog opstanka najvrednijih i najugroženijih vrsta i tipova staništa u Evropi. Do danas, na osnovu ispravnih naučnih kriterijuma, članice EU odabrale su 27.852 zaštićenih područja širom Evrope od kojih 18% su kopnene površine. Stoga se mreža Natura 2000 smatra najvećom koordinatnom mrežom zaštićenih područja na svetu jer svaka članica mora osigurati pravnu zaštitu područja Natura 2000 na svojoj teritoriji.
Srbija se trenutno priprema za pristup Evropskoj uniji, a uspostavljanje mreže Natura 2000 jedan je od glavnih uslova za pridruživanje u sektoru politika zaštite prirode. Međutim, krajnji i glavni cilj identifikacije i uspostavljanja ove mreže zaštićenih područja je u poboljšanju zaštite prirode.
Natura 2000 se prvenstveno odnosi na očuvanje biodiverziteta u Evropi, što se događa na celom kontinentu i u 11 biogeografskih regiona. Za Srbiju postoje vrste i staništa navedena u aneksima Direktiva koje se javljaju samo na jednom ili dva lokaliteta u Srbiji, dok neki tipovi staništa i vrste su rasprostranjene u Srbiji, iako su u Evropi kritično ugrožene. Podaci o pojavi ciljnih vrsta i tipova staništa na celoj teritoriji zemlje su alfa i omega u pripremi mreže Natura 2000. Projekat „EU za Natura 2000 u Srbiji“ treba da prikupi sve dostupno relevantne podatke o evropskim ugroženim vrstama i vrednim staništima, kako bi se implementirali utvrđeni kriterijumi za izbor područja mreže Natura 2000. Grupa od 24 stručnjaka sa različitim ekspertizama; tvrdokrilci, skakavci, vilin konjici, leptiri, mekušci, rakovi, ribe, vodozemci, gmizavci, mrmoljci, slepi miševi, sisari, mahovine, vrste vaskularnih biljaka; i staništa; travnjaci, tresave, slana staništa, šibljaci, kamenita staništa i šume; rade na cilju mapiranja najvrednijih područja za očuvanje tih vrsta navedenih u Direktivama.
Odabrana područja za aktivnosti terenskog mapiranja tokom vegetacijske sezone 2020. godine uključuju trenutno zaštićena područja kao što su Nacionalni park Tara, Park prirode Stara Planina, Specijalni rezervat prirode Deliblatska Peščara, kao i do sada nezaštićene prirodno vredna područja kao što su Galamboš - peskoviti travnjaci na severu Srbije, planina Mučanj ili Vlasina u južnom delu Srbije. Pojedina nešumska staništa mapirana su prvi put i otkrivaju podatke o značaju tih područja za biodiverzitet u Srbiji. Takođe, tokom terenskih radova identifikovane su nova područja za endemske vrste u Srbiji koje obogaćuju znanje o ovim važnim vrstama. Radom monitoringa šumskog staništa poboljšava se znanje i interpretacija vrsta šumskih staništa koja se odnose na staništa Natura 2000.
Sve ovo predstavlja dodatnu vrednost za očuvanje biodiverziteta u Srbiji. Rezultati terenskog mapiranja zajedno sa svim ostalim dostupno relevantnim podacima o vrstama i staništima biće procenjeni kako bi se identifikovala područja mreže Natura 2000 u Srbiji. Bitno je spomenuti da ovo neće biti završni posao pošto će ostati mnogo praznina u obrađenim podacima. Međutim, predložena područja će biti podržana dovoljnom količinom podataka iz različitih izvora, uključujući terensko mapiranje iz sezone 2020. godine. Mapiranje svih relevantnih područja i vrsta Srbije nije lak zadatak i ne može se obaviti „za stolom“, i potrebno je više vremena i resursa, kao i dobra saradnja svih relevantnih aktera. Novi podaci i znanje o staništima i vrstama biće prikupljeni u narednim godinama pošto je projekat razvio sve potrebne pretpostavke i metodologije za sprovođenje ovog procesa, kao i celokupnu pripremu mreže Natura 2000 u Srbiji.